Šta je daktiloskopija?

Reč daktiloskopija je grčko – rimskog porekla, potiče od grčke reči “daktilo”, što znači – prst i latinske reči “scopein”, što znači – gledati. Daktiloskopija je metoda za utvrđivanje identiteta nekog lica pomoću brazdi na jagodicama prstiju, dlanovima i stopalima (papilarne linije).

Korišćenje otisaka prstiju za identifikaciju primenjuje se od, okvirno, 2200. godine p.n.e., dakle preko 4000 godina. Prva skica papilarnih linija prsta otkrivena je u Kanadi, 1892. godine, zvanično – otkrio ih je Italijan Marčelo Malpigi, 1664. godine.

Od 1897. godine, otisak prsta se koristi u kriminalističkoj tehnici i danas je, zahvaljujući jednostavnosti i sigurnosti, najraširenija metoda za identifikaciju osoba (živih ili mrtvih) – počinilaca krivičnih dela.

Osnovne karakteristike otisaka prstiju iz kojih proizilazi sigurnost ove metode su individualnost (ne postoje dve osobe sa istim otiscima, kao što ne postoji osoba čija dva prsta imaju istu strukturu papilarnih linija) i vremenska nepromenljivost. Papilarne linije se formiraju još u fazi embrionalnog razvoja, između šeste i sedme nedelje i nepromenljive su tokom čitavog života. Iz osnovnih osobina otisaka prstiju proizilazi nemogućnost falskifikovanja, što metodu daktiloskopije čini nezamenjivom u postupku identifikacije počinilaca krivičnih dela. Područje primene ove metode, posebno poslednjih decenija, sa ekspanzijom infomacionih tehnologija je i bankarstvo, pristup poverljivim podacima pri radu na računarima, osiguranje protoka lica u projektima, trgovina i slično.

Kao dokazno sredstvo u krivičnom postupku, daktiloskopija je prvi put korišćena 1901. godine. Iste godine, Edvard Henri je stvorio sistem klasifikacije otisaka prstiju koji je koristio Scotland Yard. Posle Engleske, sistem klasifikacije otisaka prstiju uvodi Austrougarska (1903.), Nemačka (1907.), Srbija (1911.) i Francuska (1914.).

Daktiloskopija je na prostoru Balkana, uvedena u Srbiji, po metodi Hvaranina Ivana Vučetića, ekonomskog migrant koji je radio kao šef Identifikacionog biroa policije Argentine. Vučetićev metod (najpre nazvan – ikonofalangometrija, potom – daktiloskopija), zvanično je uveden u primenu 1894. godine, najpre u Argentini, a zatim i u čitavoj Latinskoj Americi, a primenjuje se uz neznatne korekcije i danas. Interesantno je, da je Vučetić uz standardan, svojeručni potpis, redovno stavljao otisak desnog kažiprsta.

Vučetić definiše četiri osnovna oblika papilarnih linija: sa oblikom luka, sa oblikom zamke sa otvorom prema palcu (radijalna zamka), sa oblikom zamke sa otvorom prema malom prstu i sa oblikom kruga.

Otisak nastaje izlučivanjem znoja kroz pore na papilarnim linijama, u trenutku kada prst dotakne predmet ili se osloni na odgovarajuću podlogu. S’ obzirom da je znoj hemijska supstanca koja se ne vidi golim okom, da bi se tragovi papilarnih linija učinili vidljivim, koristi se više metoda, od fizičkih (pomoću praškova, magnetne čestice i nadimljavanja), hemijskih (izazivanje i fiksiranje latentnih tragova papilarnih linija pomoću cijaloakrilata, srebronitrata, ninhidrina i jodnih para), do savremenih metoda izazivanja i fotografisanja latentnih tragova papilarnih linija pomoću zračenja nosioca traga ultra-ljubičastim i laserskim zracima. Broj papila zavisi od broja žlezda i kanala – više ih ima na prstima, dlanovima i tabanima.

Referentna tačka pri obradi otiska zove se centralna tačka i smeštena je, približno, u sredini otiska. Delta je tačka – prvo mesto grananja unutar područja otiska. Karakteristične linije su dve papile u unutrašnjosti otiska koje počinju paralelno, divergiraju i okružuju područje otiska. Papilarni broj se određuje brojanjem papila koje seku zamišljenu dužinu između delte i centralne tačke. Identifikacijska obeležja kod papilarnih linija poznata su u teoriji pod imenom – minucije. Drugim rečima, minucije su nosioci istih anatomskih karakteristika, na bazi kojih se vrši identifikacija. Da bi se potvrdio identitet potrebno je da se utvrdi određen broj istih anatomskih karakteristika papilarnih linija. Broj takvih karakteristika razlikuje se od zemlje do zemlje. Vrste minucija su: papilarni završetak (nagli prekid papile), papilarno grananje (bifurkacija), tačka grananja u više novih, papilarno širenje (divergencija), razdvajanje papila, papilarne tačke, izuzetno kratka linija, papilarni nagib, linija koja se deli u dve, pa ponovo spaja, stvarajući područje bez uzorka, kratka papila i kratka papila, ali duža od tačke.

Na kraju, postoji redak genetski poremećaj, tzv. adermatoglifija, koji podrazumeva odsustvo otisaka. U nauci su poznate samo četiri porodice čiji pojedini članovi nose gen koji onemogućava uzimanje otiska.