Kako nastaju zemljotresi?

Ispod same Zemljine površine nalaze se veliki i kruti pokretni slojevi koji se nazivaju tektonske ploče. Tektonske ploče se nalaze u sastavu okeanske ili kontinentalne Zemljine kore, kao i vrhova kamenog Zemljinog omotača, a ovaj kameni sloj Zemlje poznat je i pod imenom litosfera. Ispod nje se nalazi tečna materija koja se fluidno kreće povlačeći blago za sobom i kamene tektonske ploče koje kao da plutaju iznad ovog mineralnog fluida, poznatog pod imenom astenosfera.

Trenutno nam je poznato 7 velikih i nekoliko malih tektonskih ploča na Zemlji. U velike tektonske ploče spadaju pacifička (koja je najveća od svih, s obzirom da je široka 14 000 km), severnoamerička, južnoamerička, australijska, evroazijska, antarktička i afrička, dok u manje tektonske ploče spadaju kokosova ploča (široka 2000 km), nazka ploča, karipska, helenska, turska, arapska, iranska i filipinska ploča.

Na mestima dodira dveju ploča dešavaju se česti zemljotresi kao i vulkanske erupcija pa za takva mesta kažemo da su seizmički aktivna.

Tako se pacifička ploča i severnoamerička ploča sastaju ispod površine Kalifornije, pacifička i australijska kod Novog Zelanda i Indonežanskih ostrva, južnoamerička ploča se dodiruje na samom severu južne Amerike sa karipskom pločom, dok se granica dodira sa nazka pločom pruža duž zapadne obale južnoameričkog kontinenta, a granica sa afričkom pločom po sredini Atlantika, granica dodira evroazijske i australijske ploče proteže se kroz Indiju i Kašmir itd. pri čemu je prosečna brzina pomeranja tektonskih ploča jednaka 4 do 7 santimetara godišnje. Rascepi u Zemljinoj kori stvaraju se kao posledica sile kojom se dve ploče guraju jedna o drugu.

Ukoliko sila trenja počne da prevazilazi silu pomeranja zemlje, onda ove ploče prestaju da se kreću neko vreme. U tom slučaju, naprezanje raste duž granice ploča, sve dok sila kretanja ne prevaziđe silu trenja i tada dolazi do naglog pucanja delova Zemljine kore, što uzrokuje vibracije koje se prenose do površine Zemlje u obliku mehaničkih talasa, koji se ukoliko su dovoljno intenzivni mogu okarakterisati kao zemljotres.

Osim ovih tzv. tektonskih zemljotresa, postoje još i vulkanski zemljotresi koji nastaju kada se tečna magma podiže ka površini vulkana i pri tome pomera i lomi kamene mase, što uzrokuje najčešće blago drhtanje Zemljine površine koje može trajati i po nekoliko dana. Iako trusna područja kao što su Kalifornija ili Indija teže da se otcepe od kopna, smatra se da taj proces ne može da se desi tokom jednog zemljotresa, već su za to potrebni milioni godina malih pomeraja. Na Zemlji se svakoga dana desi stotinak primetnih zemljotresa, a mreža seizmografa širom planete registruje oko milion zemljotresa godišnje.