Šta su to bitovi i bajtovi?

Za razliku od dekadnih brojeva koji poseduju 10 mogućih cifara (0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9) i heksadecimalnih brojeva koji poseduju 16 mogućih cifara (uz 10 dekadnih brojeva, još A, B, C, D, E i F), binarni brojevi se sastoje samo od dve moguće cifre: nule i jedinice.

Svaki binarni (ili digitalni) broj predstavlja jedan bajt (drugim rečima, bajtovi su binarni brojevi), a bitovi (skraćenica od Binary digIT) predstavljaju cifre bajtova, odnosno binarnih brojeva.

U dekadnom brojnom sistemu kojim se svakodnevno koristimo, prva cifra sa desne strane u bilo kom broju predstavlja umnožak broja 1 (tj. 10⁰), druga cifra sa desne strane predstavlja umnožak broja 10 (tj. 10¹), treća cifra predstavlja umnožak broja 100 (tj. 10²), četvrta cifra sa desne strane dekadnog broja predstavlja umnožak broja 1000 (10³) itd… Iz ovoga vidimo da je osnova svakog dekadnog broja desetka, što je i razlog zašto se taj brojevni sistem naziva dekadnim (deka – deset).

Ipak, da smo se kao Diznijevi junaci rodili sa 8 prstiju na rukama, tada bi naš brojevni sistem bio verovatno 8-cifren. Savremeni kompjuteri se koriste binarnim brojevima, jer se oni odlično uklapaju sa njihovim načinom razmišljanja u okviru koga su sve stvari ili tačne ili netačne (drugim rečima, struja ili prolazi ili ne prolazi kroz kolo, trećeg rešenja nema).

Svaki binarni broj se može predstaviti kao umnožak broja 2. Naime, prva cifra (bit) sa desne strane binarnog broja (bajta) predstavlja umnožak broja 2⁰ (tj. 1), druga cifra (bit) sa desne strane binarnog broja (bajta) predstavlja umnožak broja 2¹ (tj. 2), treća cifra sa desne strane binarnog broja predstavlja umnožak broja 2² (tj. 4) itd…

Jedan bajt se sastoji od 8 bitova, pa stoga, bajt može posedovati 256 različitih vrednosti (dva na osmu, od 0 do 255). Tako npr. prilikom semplovanja (odnosno pretvaranja analognog zvuka u digitalni zapis), CD koristi 2 bajta (16 bitova), pa se stoga svakom semplu pridaje jedna od 65535 mogućih vrednosti. Bajtovi se najčešće koriste za čuvanje pojedinačnih slova u tekstualnim dokumentima (jednom slovu odgovara jedan bajt).

Tako, u ASCII skupu znakova, svakoj binarnoj vrednosti između 0 i 127 se pridaje određeni znak, a većina kompjutera i ostalim 128 vrednostima bajtova pridaje neka slova iz stranih jezika. Pomoću ASCII kodova, kompjuter skladišti dokumente u digitalnoj formi u svojoj memoriji ili na hard disku. Prve 32 vrednosti (od 0 do 31) ASCII koda označavaju simbole kao što su pomak kursora i novi red, space je 32, iza čega slede !, “, #, $,  %, &, ‘, (, ), *, od 48 do 57 se nalze dekadni brojevi, od 65 do 90 su rasprostranjena velika slova engleske abeceda, od 97 do 122 mala itd. Interesantno je da za razliku od dekadnog sistema gde prefiks kilo označava množenje sa 10³ (tj. sa hiljadu), a prefiks Mega množenja sa 10⁶ (tj. sa milion), u binarnom sistemu, kilo označava množenje sa 2¹⁰ (tj. 1024), Mega množenje sa 2²⁰ (tj. 1 048 576), Giga – 2³⁰, Tera – 2⁴⁰, Peta – 2⁵⁰, Egza – 2⁶⁰, Zeta – 2⁷⁰, Jota – 2⁸⁰ itd. Stoga, jedan Megabajt memorije ne sadrži million bajtova, već tačno 1 048 576 bajtova.

Foto: sxc.hu. Ilustracija.